De structurerende keuzes van het NPLG

In het NPLG zijn de doelen op het gebied van natuur, water en klimaat door het Rijk uitgewerkt. Provincies beschrijven in hun gebiedsprogramma’s hoe zij deze doelen (‘het wat’) denken te gaan halen.

Realisatie van de doelen in een toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied vraagt om verandering in de omgang met de (schaarse) ruimte. Het NPLG geeft de provincies richting aan de ruimtelijke kant van deze ontwikkeling door middel van de ‘structurerende keuzes’. Structurerende keuzes zijn door het Rijk gemaakte keuzes voor de ruimtelijke inrichting, in de vorm van algemene inrichtingsprincipes. Zij geven richting aan de ruimtelijke uitwerking van de gebiedsprogramma’s en beogen aldus bij te dragen aan de doelen op het gebied van natuur, water en klimaat (zie Figuur 2‑1).[1]

In deze afbeelding is de relatie tussen de vier doelen en de twaalf structurerende keuzes van het NPLG weergegeven. De structurerende keuze overgangsgebieden heeft een relatie met de doelen voor natuur en integraal. De structurerende keuze inpassing areaal agrarische natuur/nieuwe natuur heeft een relatie met de doelen voor natuur, klimaat en integraal. De structurerende keuze invulling 10% groenblauwe dooradering heeft een relatie met de doelen voor natuur, klimaat en integraal. De structurerende keuze ruimte voor vasthouden, bergen, afvoeren heeft een relatie met de doelen voor klimaat. De structurerende keuze peilopzet veenweide heeft een relatie met de doelen voor water en klimaat. De structurerende keuze waterbeschikbaarheid verzilte gebieden heeft een relatie met de doelen voor klimaat. De structurerende keuze water vasthouden en minder snel afvoeren op hoge zandgronden heeft een relatie met de doelen voor natuur en water. De structurerende keuze verhogen grondwaterpeilen op hoge zandgronden heeft een relatie met de doelen voor natuur en water. De structurerende keuze grootschalig beekdalherstel op hoge zandgronden heeft een relatie met de doelen voor natuur, water, klimaat en integraal. De structurerende keuze beperken grondwateronttrekkingen rond Natura 2000-gebieden op hoge zandgronden heeft een relatie met de doelen voor natuur en water. De structurerende keuze zorgvuldig omgaan met areaal landbouwgrond heeft geen relatie met de vier doelen. De structurerende keuze tegengaan van bodemverstoring door ontgraving heeft een relatie met de doelen voor natuur en klimaat.

Figuur 2‑1: Relatie tussen NPLG-doelen en structurerende keuzes (gekleurde bolletjes verwijzen naar de doelen aangegeven in de corresponderende gekleurde ovalen)

Via structurerende keuzes helpt het NPLG alle benodigde veranderingen in (het ruimtegebruik in) het landelijk gebied zoveel mogelijk in samenhang vorm te geven, met het bodem- en watersysteem als vertrekpunt. Daarbij maken de leefbaarheid en vitaliteit van het landelijk gebied, perspectief voor de landbouw en het realiseren van een goede omgevingskwaliteit integraal onderdeel uit van de afwegingen. De set van structurerende keuzes zijn rijksbeleidskeuzes, volgend uit de doelen, die de kaders en de bandbreedte bepalen waarmee provincies zelf kunnen uitwerken wat waar wel en niet kan.

Wat zijn structurerende keuzes in het NPLG?

Structurerende keuzes in het NPLG zijn door het Rijk gemaakte keuzes voor de ruimtelijke inrichting. De keuzes van het NPLG zijn algemene inrichtingsprincipes, die ingaan op de (on)wenselijkheid van (nieuwe) activiteiten in het landelijk gebied. Met de structurerende keuzes geeft het NPLG richting aan de ruimtelijke uitwerking van de gebiedsprogramma’s door de provincies.

Het vertrekpunt bij de ontwikkeling van de structurerende keuzes van het NPLG is de NOVI. Het NPLG draagt bij aan de uitvoering van de vier beleidskeuzes die de NOVI maakt voor de toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied:

  1. In het landelijk gebied verbeteren we de balans tussen het landgebruik en de kwaliteit van landschap, bodem, water en lucht;

  2. De biodiversiteit wordt beschermd en versterkt en het natuurlijk kapitaal duurzaam benut;

  3. Er wordt een duurzaam en vitaal landbouw- en voedselsysteem mogelijk gemaakt, gebaseerd op kringlopen en natuurinclusiviteit, en;

  4. Unieke landschappelijke kwaliteiten worden versterkt en beschermd. Nieuwe ontwikkelingen in het landelijk gebied voegen landschapskwaliteit toe. Omgevingsbeleid wordt landschap inclusief.

De structurerende keuzes van het NPLG zorgen ervoor dat de aanpak van het NPLG samenhangt met deze vier beleidskeuzes en bijdraagt aan het achterliggende doel van de NOVI om de omgevingskwaliteit te bevorderen. De structurerende keuzes vormen daarbij ook een verdere uitwerking van de drie algemene afwegingsprincipes die de NOVI hanteert voor ruimtelijke planvorming:

  1. Combinaties van functies gaan voor enkelvoudige functies;

  2. Kenmerken en identiteit van een gebied staan centraal, en;

  3. Afwentelen wordt voorkomen.

In de Ruimtelijke ordeningsbrief van 17 mei 2022 zijn de NOVI afwegingsprincipes verder geconcretiseerd tot nationale structurerende keuzes over verschillende beleidsterreinen, waaronder de toekomstbestendige ontwikkeling van het landelijk gebied. De meeste structurerende keuzes van het NPLG vinden hun herkomst in deze brief. Binnen het NPLG zijn de keuzes doorontwikkeld. Het NPLG heeft daarnaast verschillende nieuwe keuzes toegevoegd die bijdragen aan de aanpak van het NPLG. De drie NOVI afwegingsprincipes vormen zo de basis van de structurerende keuzes van het NPLG, die de principes op verschillende onderwerpen verder uitwerken.

De geselecteerde set van structurerende keuzes van het NPLG vormt het voornemen dat onderzocht gaat worden in het planMER. Het planMER beschouwt de doelen van het NPLG niet als onderdeel van het voornemen, en het voornemen toetst evenmin het doelbereik op nationaal dan wel provinciaal niveau. Dit zal wel onderzocht worden in het kader van monitoring en evaluatie.

  • 1 De structurerende keuzes borgen niet het doelbereik van het NPLG. Daarmee zijn de keuzes dus niet ‘het middel’ om ‘het doel van het NPLG’ te bereiken. Om het doelbereik te bepalen is de uitwerking van de provincies nodig.